Trước yêu cầu cấp thiết của việc xây dựng chính sách quản lý thu‌ốc l‌á điện tử, thu‌ốc l‌á làm nóng (thu‌ốc l‌á nung nóng), việc tham chiếu các quy định của chính phủ Nhật Bản, vốn là một trong những thị trường lớn nhất về thu‌ốc l‌á thế hệ mới, sẽ góp thêm một góc nhìn khác cho các nhà làm luật nước ta.

Chính sách khác nhau cho thu‌ốc l‌á điện tử, thu‌ốc l‌á làm nóng

Tại toạ đàm về “Khung pháp lý cho thu‌ốc l‌á thế hệ mới” được tổ chức tại Hà Nội ngày 11-11, các chuyên gia cho rằng, để có chính sách quản lý hiệu quả và phù hợp, việc phân biệt sự khác nhau giữa từng loại thu‌ốc l‌á thế hệ mới là quan trọng và cần làm trước tiên. Đây cũng chính là quan điểm của các nhà làm luật Nhật Bản đã và đang áp dụng.

Nhật Bản áp dụng một hướng tiếp cận kết hợp đối với các quy định về thu‌ốc l‌á thế hệ mới (TLTHM). thu‌ốc l‌á điện tử (TLĐT) có chứa nicotin được Bộ Y tế quy định và được xem như một loại dược phẩm. Trong khi đó, thu‌ốc l‌á làm nóng được nhận định là một sản phẩm thu‌ốc l‌á vì các nguyên liệu của chúng được làm từ cây thu‌ốc l‌á và được Bộ Tài chính kiểm soát.

Bên cạnh đó, dù TLLN đã được đề cập trong Đạo luật Kinh doanh thu‌ốc l‌á nhưng khung pháp lý quy định danh mục sản phẩm này ít nghiêm ngặt hơn so với thu‌ốc l‌á điếu đốt cháy (TLĐĐC), bao gồm cả về việc áp thuế, cảnh báo sức khỏe và hạn chế sử dụng. Chính sách này được đánh giá là nguyên nhân trực tiếp làm giảm mức tiêu thụ TLĐĐC ở quốc gia này.

Kết quả khả quan trong chiến lược giảm thiểu tác hại thu‌ốc l‌á

Cụ thể khảo sát toàn quốc về sức khỏe và dinh dưỡng tại Nhật Bản năm 2018, cho thấy 30,6% nam giới hút thuốc và 23,6% nữ giới hút thuốc hiện dùng các sản phẩm TLLN.

Các báo cáo tại thị trường này cũng cho thấy, doanh số kinh doanh TLĐĐC giảm 13% vào năm 2017, 12% vào năm 2018 và 9% vào năm 2019. Trong giai đoạn 2015-2019, tổng doanh số kinh doanh TLĐĐC đã giảm 34%.

Tuy nhiên, trong giai đoạn này, doanh số của sản phẩm TLLN đã tăng từ 5,1 lên 37,1 tỷ điếu thu‌ốc l‌á đặc chế (sử dụng cùng thiết bị làm nóng bằng điện). Điều đáng nói, báo cáo đã chỉ ra rằng “sự sụt giảm nhanh chóng trong doanh số kinh doanh TLĐĐC tại Nhật Bản kể từ năm 2016 tương ứng với sự ra đời và tăng trưởng doanh số của TLLN”.

Câu hỏi được đặt ra là, liệu có hay không tình trạng người tiêu dùng sử dụng đồng thời cả TLĐĐC và TLLN (sử dụng kép)? Khảo sát toàn quốc về sức khỏe và dinh dưỡng tại Nhật Bản năm 2018, cho rằng việc sử dụng kép giới hạn ở khoảng 9% tổng số người sử dụng các sản phẩm thu‌ốc l‌á. Còn lại đa phần chỉ hút TLĐĐC hoặc chỉ dùng TLLN.

Nỗ lực ngăn chặn sự tiếp xúc của thanh thiếu niên với TLLN

Việc thương mại hóa TLLN tại Nhật Bản đã khiến doanh số của TLĐĐC truyền thống sụt giảm đáng kể. Hơn nữa, ngay cả sau khi các sản phẩm TLLN đã được kinh doanh trên thị trường, tổng doanh số của tất cả các sản phẩm thu‌ốc l‌á (bao gồm cả TLLN và TLĐĐC) vẫn tiếp tục giảm.

Tuy nhiên vẫn tồn tại lo ngại khác là liệu TLLN có tiếp cận dễ dàng hơn với thanh thiếu niên Nhật Bản hay không. Với sự kiểm soát chặt chẽ của chính phủ Nhật Bản, dữ liệu cho thấy, chỉ 0,1% học sinh cấp 2 và cấp 3 có sử dụng TLLN hàng ngày và họ đều là những người đã/đang hút thu‌ốc l‌á điếu đốt cháy.

Tỷ lệ sử dụng các sản phẩm thu‌ốc l‌á của học sinh Nhật Bản, giai đoạn từ tháng 12-2017 đến tháng 2-2018

Nhìn chung, nghiên cứu từ thị trường Nhật Bản và một số quốc gia khác cho thấy việc thương mại hóa của các sản phẩm TLTHM có tác động rất thấp đến việc bắt đầu sử dụng thu‌ốc l‌á ở những người chưa từng hút thuốc và tái sử dụng thu‌ốc l‌á ở những người đã cai thu‌ốc l‌á thành công. Chính vì thế, bên cạnh việc tiếp tục khuyến khích chuyển đổi, chính phủ các nước này cũng đồng thời nỗ lực không ngừng, tăng cường các hoạt động kiểm soát nhằm giảm thiểu tỷ lệ sử dụng TLTHM ở giới trẻ.

Về phía các công ty sản xuất, ông Jacek Olczak, Giám đốc Vận hành (COO) của Tập đoàn Philip Morris International (PMI) khẳng định: “Chúng tôi xây dựng các hoạt động cung cấp thông tin của mình theo cách không thu hút giới trẻ và thực hiện những biện pháp nghiêm ngặt để giới hạn sự hứng thú và khả năng tiếp cận của họ. Mọi hoạt động của chúng tôi đều chấp hành theo một hệ thống luật nội bộ có tên “Thông lệ chuyển đổi tối ưu cho các sản phẩm không khói của PMI (Good Conversion Practices)”, thường còn khắt khe hơn cả luật của nước sở tại”.