Từ thị trấn Yên Lạc, trung tâm huyện Na Rì, theo chân người dẫn đường, chúng tôi bắt đầu xâm nhập vào “đại bản doanh” khai thác vàng lậu nằm dọc khúc sông Bằng Giang đoạn chảy qua địa phận xã Lam Sơn, cách trung tâm thị trấn Yên Lạc khoảng 5km.
Phải mất gần 2h đồng hồ vật lộn với những con đường quanh co khúc khuỷu, một bên là vách núi đá lởm chởm, một bên vực sâu hun hút với những góc cua rất nguy hiểm, men theo lối mòn dọc bờ sông Bắc Giang, chúng tôi mới đến được những điểm vàng tặc cày xới.
Cảnh tượng trước mắt là những toán thợ cùng với những dụng cụ từ thô sơ đến phương tiện máy móc hiện đại đang đua nhau quần thảo trên dòng sông trơ cạn, nham nhở những hố sâu. Dòng sông trong veo trước đây trở nên đục ngầu, bị những đống đất đá cao làm cho đổi dòng, trở nên hung hãn.
Cách đó không xa là những máy múc, máy bơm nước, máng đãi... liên tục gầm rú. Máy xúc từng gầu đất cát chuyển ra những vũng nước gần đó để xối nước. Những chiếc máy đào khổng lồ được lắp các vòi rồng sục sâu vào dòng sông hút đất đá chuyển lên máy sàng, tiếng máy nổ ầm ầm khuấy động cả núi rừng.
Trong những thứ máy móc vàng tặc huy động để đãi vàng thì tàu cuốc là thứ “vũ khí” đắc dụng và nguy hiểm hơn cả. Người dẫn đường cho chúng tôi biết, có xuất xứ từ Trung Quốc, hệ thống gàu múc của tàu cuốc có từ 10-20, thậm chí đến 50 gàu, hoạt động trong một băng chuyền chạy tròn liên tục, cuốc múc đất đá, cát sỏi dưới lòng sông lên sàn tàu để xay nghiền lấy vàng. Mỗi tàu cuốc với bao nhiêu gàu thì có mức độ đục khoét lòng sông bằng chừng ấy chiếc xe xúc hoạt động cùng lúc.
Với sức công phá khủng khiếp như vậy nên chỉ sau một thời gian ngắn hoạt động. Hệ thống tàu cuốc của vàng tặc đã để lại phía sau lưng những đống đất đá rộng mênh mông, cao ngất ngưởng. Dĩ nhiên, tỉ lệ thuận với sức tàn phá, tàu cuốc đã mang lại cho vàng tặc lợi nhuận khổng lồ từ vàng lậu. Thời điểm chúng tôi ghi nhận, có khoảng 4 đến 5 chiếc tàu cuốc như vậy hoạt động dọc trên một khúc sông ngắn chừng 1,5km của sông Bắc Giang. Các tàu cuốc trên thuộc quyền sở hữu của các doanh nghiệp H.Đ, T.B, T.V… núp dưới danh nghĩa khai thác cát sỏi lòng sông để phục vụ dân sinh. Người dân địa phương cho biết, các doanh nghiệp trên chỉ được khai thác 7 tháng/năm và dừng vào mùa mưa, nhưng tại thời điểm chúng tôi có mặt (tháng 8/2012), vàng tặc vẫn đang ngang nhiên khai thác rầm rộ trên dòng sông Bắc Giang.
