Vào tháng 8/2003, một số ngư dân xã Cẩm Lĩnh (Cẩm Xuyên, Hà Tĩnh) phát hiện 3 khẩu thần công trên một con tàu cổ bị chìm tại khu vực đảo Mắt. Thợ lặn đã trục vớt lên bờ, định bán cho một số người buôn đồ cổ. Rất may mắn nhà chức trách phát hiện được, thu hồi và đưa về Bảo tàng tỉnh.

Ba khẩu thần công đều có màu nâu xám, mỗi khẩu nặng 1,3 tấn, dài 2,43 m, đường kính thân 40 cm, đường kính nòng súng 11 cm. Thân súng được khắc hình hoa cúc dây, ở giữa có một cặp long phượng mang phong cách nghệ thuật thời Nguyễn.

Ông Nguyễn Trí Sơn, Giám đốc Bảo tàng Hà Tĩnh cho biết, những khẩu thần công được đúc bằng đồng vào năm Minh Mạng thứ nhất (1820), tên là “Bảo quốc an dân Đại tướng quân”. Cả 3 khẩu có hình dáng, thiết kế giống nhau. Súng có quai hình rồng được chạm bạc, bề mặt có khắc chữ Hán, ghi kích thước, trọng lượng và hướng dẫn sử dụng.

Đánh giá 3 khẩu thần công là biểu tượng cho sức mạnh quân sự của đất nước trong các giai đoạn lịch sử trước, tháng 12/2013, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã ban hành quyết định về việc công nhận 3 khẩu súng thần công ở Bảo tàng Hà Tĩnh là “Bảo vật quốc gia”. Hiện một khẩu đã được trùng tu, cất trong kho, hai khẩu còn lại được gác tạm trên kệ gỗ ở ngoài hành lang bảo tàng.

Khẩu thần công duy nhất đã được phục chế, đánh bóng làm nổi bật họa tiết. Ảnh: Đức Hùng

Chứng kiến bảo vật quốc gia phải nằm ngoài hành lang mặc cho bụi phủ đầy, anh Trần Duy Hữu, một khách tham quan ở phường Trần Phú, TP Hà Tĩnh, nói: “Đáng lẽ nó phải được đặt ở phòng trưng bày để mọi người chiêm ngưỡng, chụp ảnh lưu niệm”.

Giải thích sự việc, Giám đốc Bảo tàng tàng nói, do kinh phí hạn hẹp, ngân sách một năm vài chục triệu đồng nên không thể kham nổi việc trùng tu cả ba khẩu thần công cũng như bố trí phòng trưng bày.

“Chúng tôi đã làm đề án xây phòng trưng bày và bảo quản để trình lên UBND tỉnh. Dự kiến cuối năm 2014, đơn vị sẽ tổ chức một buổi triển lãm để công bố rộng rãi bảo vật trên”, ông Sơn cho hay.